Στο πλαίσιο της χρηματοδοτούμενης έρευνας της Επιτροπής Ερευνών ΑΠΘ (ΔΡΑΣΗ Α: Ενίσχυση ερευνητικής δραστηριότητας στη βαθμίδα του Λέκτορα. Β’ φάση) υλοποιήθηκε ερευνητικό πρόγραμμα με αντικείμενο την ψηφιοποίηση και αποθήκευση των εντύπων εκδόσεων του Τυπικού.
Τίτλος Ερευνητικού Προγράμματος:
Ψηφιοποίηση, τεκμηρίωση και συγκριτική ανάλυση Τυπικών της Ορθοδόξου Εκκλησίας
Digitization, documentation and comparative analysis of the Typica of the Orthodox Church
Επιστημονικά Υπεύθυνος: πρωτοπρ. Χρυσόστομος Νάσσης (κωδ. έργου: 88115)
Διάρκεια: 01 Ιανουαρίου 2012–31 Μαρτίου 2013
Περιγραφή: Το βιβλίο του Τυπικού είναι ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της Ορθόδοξης λειτουργικής παραδόσεως, καθώς, εκτός της προφανούς λειτουργικής τους χρήσης, αναδεικνύει την ιδιαιτερότητα της τοπικής λειτουργικής πράξης και την ιστορική συνέχεια της λειτουργικής τάξης στο πέρασμα των αιώνων. Το παρόν ερευνητικό πρόγραμμα συνεχίζει την τάση που συνεχώς αναπτύσσεται στην ακαδημαϊκή κοινότητα για την εύκολη ηλεκτρονική πρόσβαση στις ιστορικές και θεολογικές πηγές. Ειδικότερα, το πρόγραμμα ανέλαβε το έργο ψηφιοποίησης και αποθήκευσης των εντύπων εκδόσεων του Τυπικού (ψηφιακή εικόνα ανάλυσης 200ppi διαβαθμίσεων του γκρι). Σύμφωνα με τους καταλόγους της Ελληνικής Βιβλιογραφίας υπάρχουν τουλάχιστον 11 γνωστές παλαίτυπες εκδόσεις του Τυπικού του αγίου Σάββα: Βενετία 1545, 1577, 1603, 1605, 1615, 1643, 1685 (παρά Ανδρέα τω Ιουλιανώ), 1685 (παρά Νικολάω τω Σαρώ), 1691, 1738, 1771. Επίσης εντοπίζονται και οι ακόλουθες χρονολογημένες εκδόσεις των συγχρόνων Τυπικών της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Κωνσταντίνουπόλεως: (α) Κωνσταντίου Πρωτοψάλτου· 1838, 1842, 1851, 1855, 1860, 1862, 1864, 1867, 1868 (εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου), 1868 (εκ του τυπογραφείου Α. Κορομηλά), 1869 (εκ του ελληνικού τυπογραφείου του Φοίνικος), 1869 (εκ του Τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου), 1870, 1874 (εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου), 1874 (υπό Γ. Σεϊτανίδου), 1880, 1884, 1885 και 1892 και (β) Γεωργίου Βιολάκη· 1888, 1897, 1901 και 1915. Οι εκδόσεις αυτές αποθησαυρίζονται σε διάφορες βιβλιοθήκες, όπως των Μονών του Αγίου Όρους και της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. Απώτερος σκοπός του προγράμματος είναι η διάθεση του υλικού στο διαδικτυακό χώρο του Εργαστηρίου Λειτουργικών Μελετών και η χρήση του για διδασκαλία στο πλαίσιο των σχετικών μαθημάτων Λειτουργικής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, ως και η επεξεργασία επιλεγμένων εκδόσεων του Τυπικού στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών του Τμήματος και προς μελλοντική επιστημονική μελέτη.
Ἀποτελέσματα:
Α) Ψηφιοποιήθηκαν τα κάτωθι Τυπικά:
- Τυπικόν τοῦ Ἁγίου Σάββα
Βενετία ἄ.χρ. (1577;), 1643, 1771 - Τυπικόν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας (Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου)
Ἀθήνα 1842, 1855, 1869, Βενετία 1887 - Τυπικόν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας (Γεωργίου Βιολάκη)
Αθήνα 1897
Β) Εντοπίστηκαν και αποθηκεύτηκαν οι κάτωθι:
- Τυπικόν τοῦ Ἁγίου Σάββα
Βενετία 1545, 1685, 1692 - Τυπικόν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας (Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου)
Κωνσταντινούπολη 1838, 1851, 1868, Αθήνα 1842, 1855, 1869, Ναύπλιο 1889 - Τυπικόν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας (Γεωργίου Βιολάκη)
Κωνσταντινούπολη 1888, Αθήνα ά.χρ.